ضرورت زیبایی شناسی در نرم افزار های تدوین دیجیتالی

نوشته شده توسط:مدیریت مدیر سایت در آموزش » زیبایی شناسی تدوین | ۲۲ آذر ۱۳۹۴ - ۲۲:۱۷ | ۰ دیدگاه

ضرورت زیبایی شناسی در نرم افزار های تدوین دیجیتالی

ضرورت زیبایی‌شناسی نرم‌افزارهای تدوین دیجیتالی روبرت صافاریان رابطه بین تحولات تکنولوژیک و زیبایی‌شناسی سینما (یا تلویزیون) بحث جالبی است که در طول تاریخ سینما همواره مطرح بوده است. پیدایش سینمای ناطق از مشهورترین این نمونه‌هاست. می‌دانیم که گروهی از کارگردان‌های مهم سینمای صامت نخست به مخالفت با آن برخاستند، بعد طی بیانیه‌ای خواستار استفاده درست و هنری از آن شدند. پرده‌ عریض، رنگ، امکان ضبط صدای سینک سر صحنه، دوربین‌ها و تجهیزات صدابرداری سبک، حتی اختراع نسبتاً کوچکی مانند لنز زوم، هریک چالش‌های زیبایی‌شناختی خاص خود را در برابر فیلمسازان و نظریه‌پردازان سینما قرار دادند. به یاد داریم دهه‌های شصت و هفتاد میلادی را که فیلم‌ها پر بودند از زوم‌های تند و چشمگیر به پیش و پس، در حالی که امروز حتی در فیلم‌های آماتوری هم بسیار حساب‌شده از لنز زوم استفاده می‌شود و اگر هم در موقع فیلمبرداری از لنز زوم استفاده شده است، چه بسا موقع تدوین قسمت زوم را بیرون می‌آورند و آنچه می‌ماند برش از تصویر باز به بسته یا بالعکس است. قاعده عمومی این است که پیدایش هر تکنیک تازه دو واکنش متضاد برمی‌انگیزد: واکنشی در راستای نفی تکنیک جدید، هشدار در زمینه خطری که از جانب آن هنجارهای و قواعد زیبایی‌شناختی جاافتاده را تهدید می‌کند و ترس از هرج‌ومرج و بی‌ارج شدن نظام زیبایی‌شناختی موجود و واکنشی دیگر از سر ذوق‌زدگی، باور ساده‌انگارانه به اینکه تکنیک جدید امکانات بیانی فیلمسازان را افزایش می‌دهد و انقلابی در سینما و تلویزیون به وجود می‌آورد. سپس به مرور زمان نفی تنگ‌نظرانه و ذوق‌زدگی عوامانه جای خود را به برخورد متین‌تری می‌دهند که همانا یافتن امکانات زیبایی‌شناختی و کاربردهای هدفمند تکنولوژی نوین است. این داستان همان است که در زمینه تکنولوژی تدوین دیجیتالی (و همین طور تصویربرداری ویدئویی دیجیتالی که در اینجا موضوع بحث ما نیست) دارد اتفاق می‌افتد. تدوین فیلم روی کامپیوتر‌های خانگی یا کامپیوترهایی که اندکی از کامپیوترهایی که در خانه‌هایمان داریم سریع‌ترند و پرظرفیت‌ترند، در نگاه نخست به معجزه می‌ماند. اینکه در یک آن بدون استفاده از تیغ و اسپلایسور هر تکه فیلم را هر جا می خواهید می‌چسبانید و بعد اگر از نتیجه کار راضی نبودید می‌توانید فوری به حالت اول برگردید، همین سرعتی که در بریدن و چسباندن به دست می‌آید و همین امکان برگشتن سریع به عقب و آزمودن شقوق احتمالی مختلف، خود موجب پیدایش شکل‌های تدوین تازه‌ای می‌شود. کمیت از کیفیت جدا نیست. آسان شدن تدوین به طور کلی به استفاده بیشتر از آن و افزایش ضرباهنگ فیلم‌ها و برنامه‌های تلویزیونی می‌انجامد. الیور استون درباره فیلم قاتلین بالفطره گفته بود که ساخت این فیلم بدون تدوین دیجیتالی غیرخطی امکان‌ناپذیر بود، چون در هر سکانس آن صدها نما به شیوه‌های مختلف و چه بسا شیوه‌های دلبخواهی کنار هم آرایش می‌یافتند و بعد یکی از میان آنها برگزیده می‌شد. بسیاری از این سکانس‌ها از آغاز و تنها در ذهن کارگردان نمی‌توانستند شکل بپذیرند و تنها در جریان بازی آزمون و خطا در محیط نرم‌افزار تدوین قابل‌حصول بودند. به این بیافزایید امکانات بی‌شمار گذار از یک نما به نمای بعد، و همین طور امکاناتی مانند استفاده از صافی‌ها، تغییر رنگی به سیاه‌وسفید و برعکس، کم‌وزیاد کردن سرعت تصویر، ترکیب دو یا چند تصویر با هم و توانایی‌هایی را که برنامه‌های تدوین کامپیوتری برای کار روی صدا در اختیار فیلمساز قرار می‌دهند. نکته‌ای که تا همین جا جلب نظر می‌کند این است که گویی لازم می‌شود تدوین را به گونه تازه‌ای تعریف کنیم. تدوین دیگر تنها برش زدن نیست. هرچند هرگز تدوین تنها برش زدن و چسباندن نبوده است و گذارهایی مثل فید این و فید آت و دیزالو و سوپرایمپوز هم در آن جایی داشته‌اند (طبیعی است از طریق سفارش به لابراتوار با نشانه‌های قراردادی قابل‌فهم برای دو طرف)، امّا امروز تدوینگر مدام به فیلمساز پیشنهادهایی در زمینه استفاده از فلان مورد تصحیح رنگ یا تغییر سرعت یا استفاده از فلان صافی یا بهمان جلوه می‌دهد. همه اینها یکجا در اختیار فردی هستند که به نرم‌افزار تدوین کامپیوتری (مثلاً پره‌میر) مسلط است. امکانات ابزار جدید تقسیم کار را عوض می‌کند و تعریف تازه‌ای از وظایف تدوینگر پیش می‌کشد. همان طور که گفتم استفاده از تکنیک تازه در ابتدای کار به خودی خود جذاب است، امّا این جذابیت دیری نمی‌پاید. بیننده از دیدن این همه شلوغ‌کاری روی پرده، این همه شیوه‌های گذار مختلف از تصویری به تصویر دیگر که حسرت یک برش ساده را بر دل تماشاگر می‌گذارد، این همه سیاه‌وسفید شدن و خاکستری شدن و نگاتیو شدن بی‌دلیل تصویر، دلزده می‌شود. این دقیقاً نقطه‌ای است که ما امروز در آن قرار داریم. امروز دیگر نفسِ دیدن تردستی‌ها و دفرمه‌ شدن‌ها کسی را شگفت‌زده نمی‌کند. دیگر همه می‌دانند که این کارها روی کامپیوتر کاری ندارد و به سادگی و سرعت می‌توان دست به این بندبازی‌ها زد. چیزی که اکنون ما به آن نیاز داریم و باید بیاموزیم، استفاده هدفمند از امکانات بی‌شماری است که دیجیتالی شدن تصویربرداری و تدوین در اختیار ما می‌گذارد. به یک نمونه اشاره می‌کنم. در تعدادی از فیلم‌های کوتاه داستانی که اخیراً در جشنواره فیلم کوتاه تهران دیدم، از دفرمه شدن تصویر از راه به کارگیری فیلترهای کامپیوتری همزمان با صداسازی متناسب با امکانات صدای نرم‌افزار پره‌میر (یا مشابه آن)، برای به تصویر کشیدن وضعیت روحی شخصیت‌ها، یعنی در خدمت درام، استفاده شده بود. در همین فیلم‌ها در مواردی برای تفکیک زمان‌های روایی مختلف از فیلتر قهوه‌ای یا حرکت بین سیاه‌وسفید و رنگی بهره‌برداری شده بود. همین طور شاهد نوعی استفاده نو از تند و کند شدن تصویر بودم. در شکل سنتی، معمولاً وقتی تکه‌ای از تصویر که اسلو موشن یا فست موشن می‌شود، اوّلاً این شگرد کاملاً مشهود است، یعنی شما آشکارا می‌بینید که سرعت حرکت آدم‌ها و اشیاء و ماشین‌ها و اسب‌ها با سرعت طبیعی فرق می‌کند، ثانیاً این سرعت غیرطبیعی یکنواخت است. امّا در شکل جدید. تغییر سرعت چه بسا نامحسوس است. شما احساس می‌کنید حرکات لب و دهان و چشم‌های آدمی که در کلوز آپ بر پرده می‌بینیم کند شده است، و در همین تردید هستید که سرعت به حال عادی برمی‌گردد. این گونه استفاده نامحسوس از امکاناتی که نرم‌افزارهای امروزی در اختیار ما می‌گذارند ظاهراً کمک بیشتری می‌تواند به روایت درام‌های انسانی روی پرده سینما یا تلویزیون بکند. امّا من معتقد نیستم که همه تکنیک‌های نو تنها با کاربرد دراماتیک مجوز ورود به مجموعه امکانات بیانی یک رسانه را می‌گیرند. زیبایی و جذابیت فی‌النفسه برخی از جلوه‌های تصویری برای ورود آنها به این مجموعه کفایت می‌کند. استفاده از وایپ به جای فید، گاهی برای نفس تنوع دادن به جلوه دیداری کار می‌تواند مطرح باشد. همین طور فید به سفیدی یا فیدهای رنگی. در مورد اخیر طبیعی است باید تناسبی هم بین رنگ انتخاب شده و حال‌وهوا و فضای عمومی فیلم وجود داشته باشد. امّا به طور کلّی چنین به نظر می‌رسد که فید به سیاهی بازمانده دورانی است که سینما هنوز سیاه‌وسفید بود. بعد از رنگی شدن سینما، سیاهی‌های بین فصل‌ها تنها چیزهایی بودند که بودند که سیاه‌وسفید باقی ماندند. غرض از این نمونه این است که فراموش نکنیم برخی تکنیک‌های لزوماً معنای روانشناختی ندارند، بلکه هنجار تکنیکی زمان خود به حساب می‌آیند. در زمانی که سینما سیاه‌وسفید بود، کسی نمی‌پرسید منظور فیلمساز از فیلمبرداری سیاه‌وسفید چیست. سیاه‌وسفید هنجار بود و به عنوان هنجار خنثی بود. امروز که سینما به طور کلی رنگی است، اگر کسی فیلمش را سیاه‌وسفید بسازد می‌توان پرسید از این کار چه غرضی داشته است. استفاده گسترده‌تر از گذارهای متنوع بین تصاویر و صافی‌های گوناگون برای تغییر شکل آنها با توجه به سهولتی که این کارها امروز انجام می‌شوند، امری است طبیعی. اکتفا به برش ساده و فید‌ و سوپرایمپوز و دیزالو به فیلم یا برنامه تلویزیونی یک جلوه قدیمی می‌بخشد. نکته مهمی که در این زمینه باید مورد توجه قرار گیرد، تغییر سلیقه و مهارت‌های ادراکی تماشاگر است. تماشاگر جوان امروزی با کلیپ‌های موسیقی بزرگ شده است و بسیاری از این کلیپ‌ها همان طور که می‌دانیم داستان کمرنگی دارند که چه بسا بدون رعایت ترتیب زمانی و با جلوه‌هایی که در خدمت القای حال‌وهوای روحی عمومی شخصیت‌ها هستند تعریف می‌شود. در این کلیپ‌ها اصول تدوین تداومی به کلی کنار گذاشته می‌شود. حالا تماشاگری که به تماشای این کلیپ‌ها عادت کرده است زیاد در غم به هم خوردن تداوم فضا و زمان نیست و به همین سبب تدوینگر داستانی امروز هم نسبت به تدوینگر دیروز از این نظرها کمتر محافظه‌کار است. طبیعی است چنین باشد. هنجار تغییر کرده است. فیلم‌های امروز به طور کلّی تندتر و از نظر دیداری متنوع‌ترند. این نکته‌ای است که در داوری زیبایی‌شناختی درباره اندازه و چگونگی به کار گیری تدوین دیجیتال باید مورد توجه قرار گیرد. ملاک ما نباید ملاک چند دهه پیش باشد. غرض از این نوشته اشاره به ضرورت تدوین یک نوع زیبایی‌شناسی امکانات نرم‌افزارهای تدوین بود، یعنی فرموله کردن قواعدی (همان اندازه که در زمینه هنر می‌توان قاعده وضع کرد) که راهنمای استفاده هدفمند از این امکانات باشند. طبیعی است که این نوشته نمی‌توانست خود قواعد را ارائه و یا حتی پیشنهاد کند، چرا که این کار پروژه‌ای است که کار پژوهشی گسترده می‌طلبد و احتمالاً در منابع خارجی هم انجام نشده است. با این همه، در این مختصر، نکاتی درباره سمت‌وسوی عمومی بحث‌هایی که می‌توانند ما را در سامان دادن به اغتشاش ناشی از ورود این همه امکانات یاری دهند و مانع از غلطیدن به افراط ــ در جهات نفی و انکار یا در جهت ستایش بی‌چون‌وچرا ــ گفته شد. منبع : http://www.peykemostanad.com/1387/RS-Sofware.htm دریافت نسخه PDF

نظرات
ارسال نظر

هیچ نظری تا کنون برای این مطلب ارسال نشده است، اولین نفر باشید...

ضرورت زیبایی شناسی در نرم افزار های تدوین دیجیتالی

نظرات

ارسال نظر